Voormalig F-16 vlieger: 4e generatie vliegtuigen niet klaar voor moderne hi-tech

Geplaatst op 7 mei 2013 | Dossier: Het project | Vrede & veiligheid |

Printen Mailen

Voormalig F-16 vlieger Jouke Eikelboom: 4e generatie vliegtuigen niet klaar voor moderne hi-tech

De discussie over vervanging van de F-16 beweegt zich in de richting van het definitieve besluit over de aanschaf van het toestel waarmee de Nederlandse luchtmacht de komende veertig tot vijftig jaar gaat vliegen. Veel experts, maar ook vele hobbyisten, geven hun mening over welk toestel nu het meest geschikt is voor Nederland. F35.nl vroeg aan Luitenant-Generaal b.d. Jouke Eikelboom, in zijn actieve diensttijd F-16 vlieger en onder andere voormalig operationeel commandant van het NAVO-luchtwapen in Afghanistan, om de verschillende opties te bespreken.

“Toen ik rond 1985 Fighter Weapons Instructor op de F-16 was, hield ik mij bezig met gevechtsvoering van de 21ste eeuw. Wij keken toen al vooruit naar de eisen en technologieën waaraan toekomstige jachtvliegtuigen moesten gaan voldoen. In veel van de toestellen die nu op de markt zijn, herken ik het denken uit die tijd. Dat is ook niet zo raar, want toestellen als de Eurofighter, de Gripen, Rafale en F-18 stammen uit die tijd of zelfs eerder. Conceptueel zijn deze vliegtuigen gewoon verouderd. Het zijn stuk voor stuk van huis uit zogenoemde ‘Air Superiority Fighters’. Dus toestellen die gemaakt zijn om het luchtgevecht te winnen. In de tijd van de Koude Oorlog gingen wij uit van grootschalige ‘engagements’ in de lucht tegen vliegtuigen van het Warschaupact. Maar hier is nu geen sprake meer van. Als je al tegen vijandelijke toestellen vliegt, dan wint het toestel dat het langst onzichtbaar blijft en tegelijkertijd met de eigen hi-tech sensoren de tegenstander op grote afstand vernietigt”.

Jouke Eikelboom is van het type: gooi er een kwartje in, en er komt voor een gulden uit. Over het onderwerp jachtvliegtuigen kan hij honderduit praten. De ene keer met pretoogjes, dan weer in diepe ernst. De discussie over de opvolging van de F-16 interesseert hem dan ook mateloos, ondanks het feit dat hij er geen directe bemoeienis meer mee heeft.

Zelf is hij helemaal in het begin van de oriëntatie op een vervanger van de F-16 nauw betrokken geweest bij het project. Hij heeft verschillende kandidaten van dichtbij bekeken, waaronder de Eurofighter en de Rafale. “Eurofighter is een interessant ontwerp, maar toen wij eind jaren ’80 in München waren om er nader kennis mee te maken, sprak men over tactieken en mogelijkheden voor het vliegtuig, waarmee wij al enkele jaren met de F-16 bezig waren. Ook Rafale is gewoon een goed vliegtuig – maar met dezelfde beperkingen als de F-16. En die is: de ontwerpen zijn inmiddels zo oud, dat het onmogelijk is om alle nieuwe technologieën van de 21ste eeuw erin te verwerken. Het gaat hierbij niet eens om hele diepgaande technologische problemen. Het is eigenlijk heel simpel: deze toestellen, en dat geldt ook voor de Saab Gripen en de F-18, hebben gewoon niet het elektrische vermogen noch de koeling, om alle hi-tech componenten van nu en straks tegelijkertijd in de toestellen te laten draaien en koelen. Een groot probleem is het verplichte gebruik van radar jammers met deze vliegtuigen. Omdat ze van de 4e generatie zijn, zijn ze relatief goed op radar te ontdekken. Om dit probleem op te lossen zijn er zogenoemde jammers aan boord, stoorzenders dus. Maar deze gebruiken een enorme hoeveelheid stroom. Hierdoor is er geen ruimte om andere grote stroomverbruikers te laten draaien, zoals sensoren. Dat zit gewoon niet in het ontwerp – en dit kan ook niet worden aangepast. Om dat te doen moet je het airframe, generatoren, koelers en bedradingssysteem helemaal opnieuw ontwerpen. En dat is bij geen van deze toestellen gebeurd. Dat is ook de reden waarom deze vliegtuigen niet toekomstbestendig zijn en allemaal vanaf uiterlijk 2030 moeten worden vervangen. Ook de F-18 Super Hornet, in tegenstelling tot verschillende berichten. De Amerikanen hebben niet voor niets een carrier-versie van de F-35 laten ontwerpen – deze gaat straks als enige jachtvliegtuig vanaf de Amerikaanse vliegdekschepen opereren”.

Daarmee zijn we bij het onderwerp F-35, ofwel JSF, aanbeland. Eikelboom was hier al vroeg bij betrokken. “Het was direct duidelijk dat dit het allergrootste vliegtuigprogramma van de 21ste eeuw zou worden. Dus hier zat een duidelijk belang voor de Nederlandse industrie: meedoen aan de F-35 kon onze vliegtuigindustrie overeind houden. Daarnaast ging het om een totaal nieuw ontwerp, dat rekening houdt met toekomstige technologische vereisten. In de F-35 is ruimte gecreëerd om in de toekomst meer vermogen in te zetten voor nieuwe hi-tech systemen. Daarom gaan we er ook vanuit dat hij zo’n 50 jaar mee kan”.

F35.nl: “Een aantal experts stelt dat het een log toestel is, dat onvoldoende uit de voeten kan in een luchtgevecht. Het toestel zou niet wendbaar genoeg zijn. Bovendien zou het zicht naar achteren heel slecht zijn, wat in een luchtgevecht funest is. Wat is daarop uw reactie?”

Eikelboom: “Ik heb vroeger met veel plezier luchtgevechten geoefend – daarvoor hadden we de F-16s juist aangeschaft. Feit is echter: het ‘man tegen man’ gevecht op korte afstand zal nauwelijks nog plaatsvinden. Vliegtuigen worden op grote afstand door andere vliegtuigen neergeschoten. Dat was in 1999 al zo, toen een Nederlandse F-16 een Servische Mig-29 boven Kosovo neerschoot. Dit gebeurde op fikse afstand, de Nederlandse vlieger heeft zijn opponent niet eens met eigen ogen gezien. Nu en zeker in de toekomst gaat het er dus om: welk vliegtuig ‘ziet’ de vijand als eerste met zijn sensoren? De winnaar is degene die de beste sensoren heeft en zelf het meest onzichtbaar blijft. En dat is juist de essentie van het F-35 ontwerp. Ook de Russen en Chinezen hebben dit begrepen – zij bouwen niet voor niets hun eigen stealth vliegtuigen. En wat dat zicht naar achteren betreft: de F-35 heeft een display op de helm gemonteerd, waarmee de vlieger 360 graden als het ware ‘door het vliegtuig heen’ kan kijken. Sensoren en camera’s aan de buitenkant van het toestel genereren een volledig 360 graden beeld van de buitenwereld, dat voor de ogen van de vlieger wordt geprojecteerd. Kijkt hij naar beneden, dan kijkt dwars door de bodemplaat heen en ziet hij wat er onder hem gebeurt. Kijkt hij naar achteren, geldt hetzelfde. Wil ik in een 4e generatie vliegtuig zien wat er recht onder me gebeurt, moet ik eerst het vliegtuig op zijn kop draaien. Wil ik echt weten wat er achter me gebeurt, moet ik heel snel een hele steile bocht draaien, wat vanwege de G-krachten niet altijd een pretje is. Dit is met de F-35 allemaal verleden tijd, het is niet meer nodig. Het is weinig zinvol om aan mensen die eind jaren ’60, begin jaren ’70 de F-16 en F-18 ontwierpen, te vragen wat ze van de wendbaarheid van de F-35 vinden. Zij hebben het oude paradigma voor ogen, dat absoluut geen opgeld meer doet.”

Lees meer over:

Gerelateerde artikelen

Deel dit artikel:

Terug naar boven
Tweets by @nifarp

Dossiers