“F-35 leidt tot duurzame innovaties”

Van onze redactie

Het F-35-programma biedt de Nederlandse industrie een goede springplank op weg naar verdere, duurzame innovaties en nieuwe markten. Dat zegt Jan Verbeek van ADSE Consulting and Engineering.

De Nederlandse regering heeft twee F-35-testtoestellen gekocht. De eerste, de F-001, werd in het najaar van 2012 aan Nederland geleverd. Het tweede Nederlandse testtoestel rolde op 2 maart 2013 uit de fabriek van Lockheed Martin in Fort Worth. Opleiding van vliegers van de Koninklijke Luchtmacht en verdere testvluchten vinden plaats vanaf Eglin Air Force Base in de Amerikaanse staat Florida.

Bouwer Lockheed Martin leverde onlangs het 100^e toestel af. Naar verwachting worden er duizenden F-35’s geproduceerd. Nederlandse bedrijven zijn betrokken bij het F-35-programma.

Wereldtop

De Nederlandse luchtvaartindustrie heeft als toeleverancier een vooraanstaande positie weten te bereiken en kan zich inmiddels meten met de wereldtop, aldus Jan Verbeek van ADSE. “Onze industrie slaagt er al decennialang in om aan die steeds scherper wordende eisen te kunnen voldoen bij de hiervoor geschetste complexe marktdynamiek. Hierbij ondervindt zij binnen de zogenaamde Gouden Driehoek veel steun vanuit instituten en overheid.”

Om aan het F-35-programma mee te mogen doen moeten bedrijven aantonen op hun gebied tot de wereldtop te behoren qua techniek en qua kosteneffectiviteit. “Belangrijke bijdragen van Fokker en diverse mkb-bedrijven aan de F-35 bestaan uit toepassing van nieuwe productietechnologie voor composieten en nauwkeurige en snelle verspanende bewerking van metalen. Die technologieën worden toegepast op onder meer de onderstel- en weapon bay deuren, de “flaperons” (bewegende vleugeldelen), en titanium motoronderdelen en delen van compressoren. Ook zijn de landingshaak en onderdelen van het onderstel op basis van dikwandig composiet gemaakt met een technologie die uniek is op de wereld.”

Kennis

Verder zijn Nederlandse bedrijven betrokken bij de bekabeling van de F-35, embedded training, motorcomponenten en hoogwaardige cryogene koelers. Verbeek: “Dat Nederlandse bedrijven mogen bijdragen aan de ontwikkeling van de F35, betekent ook dat zij kennis en kunde opdoen die zij op andere gebieden en in andere programma’s kunnen toepassen.”

Zo hebben Fokker Technologies en haar Nederlandse partners KMWE en Brandt Machine fabrieken en ook Aeronamic hun verspaningsprocessen verder ontwikkeld dankzij het F35-programma. Complexere onderdelen kunnen uit een stuk gemaakt worden met zeer hoge nauwkeurigheden. Daarnaast is de procescontrole zodanig ontwikkeld dat met zero defects geproduceerd kan worden. Dit geeft lagere kosten, zowel in het maken van de onderdelen als in de assemblage en het gebruik. Ook kunnen hierdoor stappen gemaakt worden in de prestaties van onderdelen en componenten. Voor het zelfde geld een beter product. De supernauwkeurige compressor van Aeronamic maakt het mogelijk om een efficiëntere koeler in een kleinere ruimte te plaatsen.

Dutch Space heeft met zijn Embedded Combat Aircraft Training System als enige niet-Amerikaanse partij software op de Integrated Core Processor (ICP) van de F35 geïnstalleerd. Hiervoor heeft Dutch Space een geheel nieuwe technologie ontwikkeld van basisidee tot werkend op operationeel niveau. Door deze ontwikkeling van trainingssoftware zijn kennis, methodes en tools ontwikkeld om veiligheid kritische software beter beheerst, beter getest, en dus met minder risico’s van storingen te kunnen leveren.

Opstap

Het F35-programma biedt volgens Verbeek voor de industrie een uitstekende opstap naar nieuwe programma’s en markten. “Samen met de Boeing 737, 777 en Airbus A320 en A330/A350 is de F-35 een van de weinige programma’s in de wereld waar het verwachte productievolume vraagt om hoge productietempi, in de orde van 1 à 2 leveringen van eindproducten per dag. De Nederlandse industrie zit om historische redenen nog niet of nauwelijks in de overige programma’s en daarom biedt het F-35-programma een belangrijke opstap naar technologie en organiserend vermogen voor grootschalige civiele opdrachten.”

Verbeek: “Het grote productievolume en het hoge productietempo maken ontwikkelingen mogelijk die in een ander programma niet betaalbaar zijn. Het kunnen leveren van producten binnen de gevraagde scherpe toleranties betekent een grote stap vooruit in kwalificatie voor nieuwe civiele programma’s die de opvolgers moeten worden van bovengenoemde vliegtuigen.”

Lees meer over:
ADSE bedrijven F-35 F-35-programma innovatie Lockheed Martin Luchtvaartsector markten